Nhà trẻ và Thư viện nuôi dạy trẻ dành cho những gia đình có hoàn cảnh khó khăn

Ngài Ohga Kyoji – chủ tịch đầu tiên của WAKODO(*) – là người từ nhỏ đã trải qua cuộc sống thiếu thốn và thấm nhuần Chủ nghĩa nhân đạo Tolstoy. Trăn trở trước tình trạng tử vong trẻ sơ sinh cao và nỗi khốn khó của những đứa trẻ sinh ra trong các gia đình nghèo, năm 1927 ngài Ohga đã dùng tiền vốn của mình sáng lập ra Hiệp hội Hỗ trợ Trẻ em với mục đích chăm sóc và giáo dục cho các bà mẹ và trẻ sơ sinh. Từ đó đến nay, ông đã liên tục xúc tiến triển khai bảo trợ các quỹ phúc lợi doanh nghiệp.

Nhận thấy yêu cầu cấp bách trong giáo dục và chăm sóc sức khỏe trẻ sơ sinh, năm 1928 ngài Ohga đã thành lập nhà trẻ – viện điều dưỡng tại Yodobashi – Tokyo, bắt đầu chủ yếu nhận trẻ em từ những gia đình có hoàn cảnh khó khăn. Tự mình đảm nhiệm chức vụ Hiệu trưởng, hàng ngày vào mỗi giờ đến trường ông đều đứng trước cổng chào đón, trò chuyện và chơi đùa cùng các em. Ông luôn được những đứa trẻ yêu quý. Ngoài những chiếc kẹo, ly sữa ấm trong bữa ăn nhẹ, ngài Ohga còn chăm lo đến dinh dưỡng cho toàn bộ trẻ em trong trường. Đối với viện điều dưỡng, mỗi tuần một lần ông tổ chức kiểm tra sức khỏe, không chỉ trẻ trong viện mà rất nhiều trẻ em quanh vùng cũng đến để được thăm khám.

Cùng với nhà trẻ và viện điều dưỡng, ngài Ohga cũng thành lập Thư viện nuôi dạy trẻ với mục đích hướng dẫn chăm sóc trẻ cho các bà mẹ. Thư viện được mở cửa miễn phí dành cho mọi đối tượng. Tại đây có rất nhiều tài liệu liên quan đến chăm sóc trẻ em Nhật Bản như sách y học về trẻ em, dụng cụ liên quan đến sinh nở và nuôi dạy trẻ dùng trong gia đình, đồ chơi truyền thống…

Thêm vào đó, ông cũng tổ chức các buổi triển lãm và lớp học tại nhiều địa phương cho các bà mẹ không được tiếp cận thư viện. Kiến thức về cơ chế mang thai, sinh con, các chỉ báo an toàn, các khuyến nghị về dinh dưỡng… còn rất lạ lẫm với người dân thời đó đã được ông phổ cập. Hiệp hội nhân đạo của ngài Ohga đã nhận được sự tín nhiệm của Bộ Y tế như một cơ quan hỗ trợ chăm sóc trẻ em duy nhất tại Nhật Bản thời bấy giờ. Đồng thời, với sự giúp đỡ của hiệp hội, Bộ Y tế và các tỉnh khác cũng bắt đầu áp dụng mô hình triển lãm giáo dục, lớp học, các buổi trò chuyện về chăm sóc trẻ em tại địa phương mình.

Thư viện nuôi dạy trẻ

Viện điều dưỡng – ảnh kỷ niệm lễ tốt nghiệp chụp năm 1932.

Viện hộ sinh và Viện trẻ sơ sinh

Với tấm lòng quan tâm cho sức khỏe và hạnh phúc của trẻ em, năm 1933 ngài Ohga đã thành lập Viện Hộ sinh Yodobashi tại Tokyo. Năm 1936, ông đầu tư thêm một số tiền lớn để mở rộng quy mô viện. Cùng với việc nâng cấp cơ sở hạ tầng và trang bị thêm nhiều trang thiết bị y tế, Viện Hộ sinh Yodobashi còn liên kết với khoa Y (trường Đại học Hoàng gia Tokyo) đưa nhiều bác sĩ và nhân viên y tế đến làm việc. Sau khi đổi tên thành Bệnh viện Hiệp hội Hỗ trợ Trẻ em, ông thành lập Viện Trẻ sơ sinh với mục tiêu chú trọng chăm sóc và giáo dục trẻ từ khi lọt lòng mẹ.

Viện Hộ sinh Yodobashi còn thực hiện khám chữa bệnh với mức viện phí thấp nhất có thể – một số trường hợp miễn phí – dành cho những bệnh nhân không đủ khả năng chi trả. Vào năm kế tiếp sau khi thành lập, do hậu quả của chiến tranh Nhật – Trung dẫn tới thiệt hại nặng nề về cơ sở vật chất cùng vật giá tăng cao, ngài Ohga đã sử dụng tiền cá nhân và ủng hộ từ công ty WAKODO giúp Viện vượt qua thời kỳ khó khăn này.

Bệnh viện Hiệp hội Hỗ trợ Trẻ em

Thông qua rất nhiều hoạt động của quỹ phúc lợi doanh nghiệp, nhận thấy nếu thành lập các viện chăm sóc tại địa phương thì chỉ giúp đỡ được cho người dân tại khu vực đó, ngài Ohga đã cho xuất bản cuốn sách “Nuôi dạy trẻ” với mục tiêu mở mang và phổ cập kiến thức cho tất cả mọi người trên toàn quốc.

Bên cạnh cuốn “Nuôi dạy trẻ” là tạp chí sơ khai, Hiệp hội còn xuất bản các cuốn “Sách cho người làm mẹ”, “Nhật ký nuôi con kiểu mới”. Thêm vào đó, năm 1942, Hiệp hội cho ra mắt tập san nuôi dạy trẻ với phần 1 “Cách nói chuyện và trách mắng con” và phần 2 “Giáo dục khoa học về trẻ sơ sinh và các khuyến nghị”. Các ấn phẩm đều được đánh giá cao và được tái bản lại nhiều lần ngay trong năm đầu xuất bản.

Cống hiến hết mình vào các công tác nhân đạo cho trẻ em, nhưng số tiền mà ngài Ohga đã đóng góp cho Hiệp hội không phải là những khoản dư thừa. Dù là chủ tịch của WAKODO nhưng ngài Ohga không có xe ô tô, hàng ngày từ công ty đến bệnh viện người ta chỉ thấy ông một tay chống gậy, chân rảo bước. Toàn bộ lợi nhuận ngài Ohga tích cóp được đều đã dành cho quỹ phúc lợi doanh nghiệp của ông.

Số thứ 1 của tạp chí “Nuôi dạy trẻ” phát hành năm 1927

Không đợi nhà nước làm

Trung tâm chăm sóc sức khỏe trẻ em đầu tiên của Nhật Bản không phải là một cơ sở công lập mà được khởi đầu từ một doanh nghiệp tư nhân là một điều ít ai biết tới. Nhân vật liên quan mật thiết tới sự hình thành của trung tâm này cũng chính là ngài Ohga Kyoji.

Vào năm 1927, với những hoạt động đầu tiên của Hiệp hội Hỗ trợ Trẻ em được thành lập bằng tiền vốn cá nhân, ngài Ohga đã lên kế hoạch xây dựng Trung tâm Chăm sóc Sức khỏe Trẻ em nhằm phổ cập kiến thức về nuôi dạy trẻ, quản lý dinh dưỡng và tổ chức tư vấn sức khỏe cho người dân ở Tokyo và Osaka. Ngay thời điểm đó, Tiến sĩ Okubo Chokuboku thuộc Hội Chữ Thập Đỏ tỉnh Osaka cùng các cán bộ Phòng Công tác xã hội tỉnh cũng đang tiến hành nghiên cứu chính sách về bảo trợ gia đình và trẻ em tại địa phương.

Hiệp hội Bảo hộ Trẻ sơ sinh Osaka – Trung tâm Chăm sóc Sức khỏe Ohga.

Khi so sánh với các nước phương Tây, tỷ lệ tử vong trẻ sơ sinh tại Nhật Bản thời bấy giờ cực kỳ cao. Ví dụ vào năm 1925, tỷ lệ tử vong trẻ sơ sinh ở London là 69 trẻ, New York là 6,5 trẻ, Berlin 1 trẻ, Paris 89 trẻ và Tokyo là 123 trẻ trên 1000 trẻ được sinh ra. Tỉ lệ này ở Osaka đặc biệt cao với 186 trẻ, xếp sau đó là Kobe với 158 trẻ (trong cùng cuộc khảo sát). Tất cả đều cho thấy rõ rằng đây là một vấn đề cấp bách cần được giải quyết.

Biết được suy nghĩ của Tiến sĩ Okubo, ngài Ohga đã đề xuất hợp tác. Đầu tiên, vào tháng 7/1927, tỉnh trưởng Osaka đã thành lập Hiệp hội chăm sóc sức khỏe trẻ sơ sinh Osaka và đích thân đứng ra làm Hội trưởng. Vào tháng 1 năm sau đó, tại Ichioka Motomachi là nơi có tỉ lệ tử vong trẻ sơ sinh cao nhất thành phố Osaka, Trung tâm Chăm sóc Sức khỏe Trẻ em được thành lập, đánh dấu sự ra đời của trung tâm đầu tiên tại Nhật Bản.

Với tấm lòng một mực suy nghĩ cho sức khỏe và hạnh phúc trẻ em, toàn bộ những chi phí cần thiết để duy trì hoạt động của trung tâm đều có một phần đóng góp không nhỏ từ cá nhân ngài Ohga. Người ta đã gọi đây là Trung tâm Chăm sóc Sức khỏe Ohga để nhớ ơn ông.

Thành lập 93 trung tâm chăm sóc sức khỏe tại Osaka – Nhật báo Osaka ngày 25/1/1928.

Từ Osaka đến Yokohama và Asakusa

Chủ tịch đầu tiên của WAKODO(*) – ngài Ohga, với quyết tâm làm giảm tỷ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh, đã dùng tiền cá nhân thành lập nên Trung tâm Chăm sóc Sức khỏe Trẻ em đầu tiên tại Nhật Bản. Tuy nhiên quá trình này không hề là một con đường bằng phẳng.

Trung tâm có một bác sĩ đến từ Bệnh viện Chữ thập đỏ tỉnh Osaka và 2 nhân viên y tế (không phải hộ lý). Nguyên nhân dẫn đến tỉ lệ tử vong trẻ sơ sinh cực cao thời bấy giờ không phải do bệnh tật mà gần như là vì thiếu kiến thức về dinh dưỡng và chăm sóc sức khỏe trẻ sơ sinh của các bà mẹ, cùng tình trạng sinh hoạt thiếu thốn của các hộ gia đình nghèo. Vì vậy, mục tiêu hoạt động của trung tâm không nằm ở việc khám chữa bệnh mà chủ yếu nhằm phổ cập kiến thức về quản lý sức khỏe, nuôi dạy và chăm sóc trẻ sơ sinh dành cho các bà mẹ.

Dù vậy, thử nghiệm mang tính bước ngoặt này phải trải qua nhiều khó khăn để được người dân tiếp nhận. Vào thời điểm mới thành lập, hơn một nửa số người đến trung tâm là những bệnh nhân có nhu cầu chữa bệnh, đôi khi có cả những bệnh hiểm nghèo, gây khó khăn cho các nhân viên y tế. Thêm vào đó, việc các nhân viên y tế tới tận hộ gia đình tư vấn sức khỏe – mục tiêu chính của trung tâm – cũng bị nhiều người coi là phiền toái. Ngài Ohga đã hết mình động viên các nhân viên y tế không nản lòng, tiếp tục công việc cao cả hướng tới mục tiêu duy nhất là giảm tỷ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh. Những nỗ lực không mệt mỏi này dần dần đã được người dân thừa nhận, vào năm 1932 đã đạt những kết quả cụ thể: tỷ lệ tử vong trẻ sơ sinh đã giảm xuống còn 120 (trên 1000 trẻ được sinh ra đời).

Năm 1929, ngài Ohga tiếp tục thành lập trung tâm chăm sóc sức khỏe trẻ em tại quận Naka – thành phố Yokohama. Song song với hoạt động tư vấn sức khỏe, trung tâm còn kết hợp với các bệnh viện lân cận thực hiện khám chữa bệnh. Bên cạnh việc tiêm phòng bệnh, các hoạt động hướng tới sức khỏe của trung tâm được tiến hành toàn diện như phát sữa cho những người tới khám. Tháng 11/1932, trung tâm của ngài Ohga được thành lập tại Tokyo.

5 năm sau, vào năm 1936 khi Luật chăm sóc sức khỏe được thi hành, hoạt động của Trung tâm Chăm sóc Sức khỏe Trẻ em được sáp nhập vào Sở Y tế Tokyo. Kể từ đó Trung tâm đã chính thức mang chức năng của một cơ quan nhà nước về chăm sóc sức khỏe.

Tỉ lệ tử vong trẻ sơ sinh của Osaka và toàn quốc. Nguồn số liệu: Thống kê dân số tỉnh Osaka, đăng trên Tạp chí Nhân viên Y tế công cộng, tập 37, số 4, năm 1981.

Nữ nhân viên y tế trong trang phục đến thăm bệnh thời kỳ đầu Showa. Đăng trên Tạp chí Nhân viên Y tế công cộng, tập 37, số 4, năm 1981.

Mong muốn xóa bỏ tình trạng thiếu dinh dưỡng ở trẻ

Với ước mong mang lại sức khỏe và hạnh phúc cho trẻ nhỏ, dù được biết đến như một doanh nhân thành đạt nhưng chủ tịch đầu tiên của WAKODO (ngài Ohga) vốn dĩ không phải là một nhà kinh doanh. Mặc dù là một chuyên viên cấp quốc gia nhưng ông không biết nhiều về kinh doanh, hóa học hay dược phẩm.

Ngài Ohga trở thành chủ tịch WAKODO vào năm 1914. Khi ấy người sáng lập ra WAKODO, Giáo sư – Tiến sĩ Hirota Tsukasa, là một học giả hàng đầu nhưng lại không có thời gian cũng như khả năng quản lý doanh nghiệp. Nhận biết được những khó khăn trong việc duy trì WAKODO, với quyết tâm “phải tiếp tục duy trì những sản phẩm quý giá này để cứu lấy sinh mệnh những đứa trẻ”, ngài Ohga đã dốc toàn lực tái thiết lại công ty.

Để giảm tỷ lệ tử vong trẻ sơ sinh, ngài Ohga cho rằng trước hết phải giải quyết tình trạng thiếu dinh dưỡng ở trẻ. Khi ấy ở Nhật Bản vẫn chưa có sữa bột công thức, người ta chủ yếu dùng sữa bò pha thêm đường để thay thế sữa mẹ. Tuy nhiên chất lượng những sản phẩm sữa bò này không đảm bảo. Biết được điều đó, ngài Ohga đã bắt đầu triển khai một loạt những cuộc khảo sát về sữa bò.

Thời bấy giờ hầu như không gia đình nào có tủ lạnh, sữa bò không được bảo quản lạnh rất nhanh bị hỏng, đặc biệt là vào mùa nóng. Những người bán sữa cũng thiếu kiến thức về sữa bò nên sản phẩm sữa bán ra có chất lượng kém. Điều làm ngài Ohga bất ngờ hơn cả là việc uống sữa bò đã hư chính là nguyên nhân gây ra nhiều ca tử vong ở trẻ nhỏ.

Đau lòng trước thực trạng này, ngài Ohga bắt đầu suy nghĩ rằng nhất định phải có cách nào đó để giữ cho chất lượng sữa bò được ổn định.

Cuối cùng ngài Ohga đã đưa ra được kết luận “Nếu chuyển sữa bò về dạng bột khô thì việc bảo quản chắc sẽ rất đơn giản. Nếu hòa tan được sữa bò về dạng lỏng như ban đầu, và là một sản phẩm mà một gia đình bình thường cũng có thể mua được, thì chắc chắn sản phẩm này sẽ trở thành cứu tinh cho những đứa trẻ”.

Những lon sữa Kinomeal qua nhiều thời kỳ.

Chuyển sữa bò thành dạng bột thành công sau một thời gian tự mày mò
“Phải tạo ra một sản phẩm sữa bột chất lượng cao mà ai cũng có thể mua được”. Với tâm niệm đó, ngài Ohga bắt đầu bàn bạc, trao đổi với nhiều học giả, tuy nhiên tất cả đều gạt phăng ý kiến của ông, họ cho rằng “chuyển sữa bò thành dạng bột là không thể”.

Mang trong lòng quyết tâm làm giảm tỷ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh, ngài Ohga không bỏ cuộc. Bằng những kiến thức tự tìm hiểu, ông đã bắt tay vào nghiên cứu tại phòng nghiên cứu kiêm xưởng sản xuất xây ngay trước nhà riêng của mình.

Cho tới một ngày, ông đã tình cờ phát hiện vài giọt sữa bò đọng lại trên các dụng cụ thí nghiệm đều khô và trở thành dạng rắn sau một thời gian. Ông cho rằng “Nếu biết cách chắc chắn ta sẽ có thể chuyển sữa bò thành bột khô. Các gia đình vẫn thường uống sữa pha đường, vậy nếu cho đường vào rồi mới chuyển thành bột thì sẽ tiện lợi hơn. So với việc để nguyên sữa bò rồi sấy, nếu kết hợp với chất nào đó thì có khi việc sấy khô sẽ có thể trở nên đơn giản hơn.”

Không một tài liệu hướng dẫn, không có sản phẩm mẫu để tham khảo, chỉ với sự tự mày mò nghiên cứu, ngài Ohga đã miệt mài làm thí nghiệm từ ngày này qua ngày khác. Ông thường xuyên mơ về thí nghiệm trong giấc ngủ khuya rồi choàng tỉnh và tiếp tục làm việc đến sáng. Xúc động trước nhiệt tâm của ông, toàn bộ nhân viên trong WAKODO đã nhất trí đồng lòng tham gia trợ giúp ông, mặc cho bao lần thất bại.

Cuối cùng, sữa bột dành cho trẻ em đầu tiên tại Nhật Bản đã được ra đời. Dù không mấy am hiểu về sữa bò, chỉ bằng tâm nguyện duy nhất là cứu giúp sinh mệnh những đứa trẻ, việc sản xuất thành công sữa bột của ngài Ohga đối với giới khoa học thời bấy giờ được coi là “không có sản phẩm nào tốt hơn”. Lấy tên gọi “Kinomeal”, sản phẩm được chính thức đưa ra thị trường vào tháng 3/1917 và sự tiện lợi của nó đã nhận được tiếng vang lớn. Hai, ba năm sau các nhà sản xuất nước ngoài và các công ty trong nước tiếp bước tham gia vào thị trường sữa bột Nhật Bản khi Thế chiến thứ Nhất kết thúc.

Về tên gọi “Kinomeal”, từ “kino” trong tiếng Đức nghĩa là “trẻ em” và từ “meal” trong tiếng Anh nghĩa là “bữa ăn”.

Phòng thí nghiệm hóa học kiêm xưởng sản xuất của ngài Ohga.

Mẫu lon Grismael

Vấn đề cấp bách: làm thế nào để thực phẩm dành cho trẻ em phải giàu dinh dưỡng và đảm bảo vệ sinh
Mối quan tâm lớn nhất của các bà mẹ trong việc chăm sóc trẻ có thể nói là thực phẩm cho bé. WAKODO là nơi đầu tiên sản xuất thực phẩm dành cho trẻ em tại Nhật Bản vào năm 1937.

Tỷ lệ tử vong trẻ sơ sinh lúc bấy giờ là 106,8 trẻ trên 1000 trẻ được sinh ra. So với tỷ lệ tử vong trẻ sơ sinh vào thời điểm WAKODO thành lập (150-160 trẻ trên 1000 trẻ được sinh ra), thì con số này đã giảm đáng kể, mặc dù vẫn còn rất cao so với các nước u Mỹ.

Nguyên nhân tử vong ngoài bệnh viêm phổi còn có suy dinh dưỡng, rối loạn tiêu hóa, các bệnh về tiêu hóa do vi khuẩn. Chỉ riêng với thực trạng đó, việc cung cấp cho trẻ bữa ăn giàu dinh dưỡng đồng thời đảm bảo vệ sinh đã trở thành một vấn đề cấp bách. Trên cơ sở này, thức ăn cho trẻ em đầu tiên tại Nhật Bản là Cháo gạo Alpha hóa (hồ hóa) “Grismael” được ra đời.

Trước đó khoảng 10 năm, vào năm 1928, nước Mỹ đã sản xuất thực phẩm trẻ em và xuất khẩu ra nước ngoài, người phát minh ra sản phẩm là Daniel F. Gerber, một nhà sản xuất bao bì. Trong một lần sửa soạn đi dự tiệc, chứng kiến cảnh vợ mình vật lộn chuẩn bị bữa ăn dặm cho con, ông đã nghĩ tới việc công nghiệp hóa thực phẩm cho trẻ em.

Có thể nói tại Mỹ, thực phẩm cho trẻ em được ra đời dựa trên cơ sở làm giảm gánh nặng cho các bà mẹ. Tuy nhiên trong trường hợp của Nhật Bản, sự ra đời của thực phẩm cho trẻ em dựa trên nhu cầu tất yếu về cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng cho trẻ.

Thực phẩm cho trẻ em sản xuất công nghiệp đầu tiên được Gerber đưa ra là 5 sản phẩm: đậu Hà Lan nghiền, mận Châu u nghiền, cà rốt nghiền, rau chân vịt nghiền, súp thịt bò và rau.

“Grismael” được quen dùng bởi Hoàng hậu Kojun

“Grismael” – thực phẩm cho trẻ em đầu tiên tại Nhật Bản – đã được các chuyên gia dinh dưỡng trẻ em khuyên dùng.

Theo tiến sĩ Ota Takayuki, người có uy tín trong lĩnh vực dinh dưỡng trẻ em, cháo gạo trắng nấu sệt là một trong các món ăn phù hợp nhất cho trẻ ăn dặm. Với loại cháo này, các hạt gạo trắng được nghiền tới một độ lớn nhất định rồi nấu. Tuy nhiên, việc nấu tương đối phức tạp nên món ăn vẫn chưa được các gia đình cũng như bệnh viện tại Nhật Bản thực hiện. Do đó, WAKODO đã giới thiệu đến người tiêu dùng sản phẩm cháo gạo trắng nấu sệt không hề mất công chế biến.

Tại nhà máy của WAKODO, gạo trắng được nghiền bằng máy đến một độ lớn nhất định rồi nấu thành cháo. Thêm vào đó, sản phẩm còn được khử trùng để tránh lây nhiễm vi khuẩn có hại cho trẻ. Trong nồi khử trùng, cháo vừa được khuấy đều để bề mặt không bị hồ hóa, vừa được gia nhiệt, khử trùng và đóng lon. “Grismael” ra đời trở thành thực phẩm cho trẻ em đầu tiên tại Nhật Bản.

Thời gian đó vẫn chưa có kỹ thuật Alpha hóa (keo hóa) tinh bột, do đó ngay cả khi chế biến “Grismael”, gạo được ngâm với nước, súp rau hoặc sữa bò trong khoảng từ 20 đến 30 phút rồi nấu trên lửa từ 20 đến 30 phút cho đến khi keo lại. Quá trình chế biến này cần nhiều thời gian và công sức, tuy nhiên sản phẩm đạt hiệu quả dinh dưỡng cao và mang tính đột phá. Hoàng hậu Kojun trong thời gian nuôi nấng vị công chúa thứ năm Suganomiya đã rất ưa dùng “Grismael”.

Khi Thế chiến thứ Hai nổ ra, việc đảm bảo duy trì nguồn nguyên liệu gạo trắng trở nên khó khăn. Với ý định bảo đảm nguồn cung gạo trắng cho sản xuất, WAKODO đã xin cấp chứng nhận sản phẩm Y dược cho “Grismael” nhằm mục đích ngay cả những lúc tình hình khó khăn vẫn cung cấp sản phẩm đến cho người tiêu dùng. Không may là sản phẩm đã không được cấp giấy chứng nhận Y dược phẩm. “Grismael” dù đã rất hữu ích với nhiều bà mẹ và trẻ em, nhưng do không thể huy động nguồn nguyên liệu nên đã phải ngừng sản xuất. Thời điểm WAKODO chính thức bắt đầu sản xuất lại thực phẩm trẻ em là năm 1949, sau khi Thế chiến thứ Hai kết thúc.

Trái: Bột ngũ cốc cho trẻ em (1943). Giữa: Bột ngũ cốc Alpha hóa cho trẻ sơ sinh (1949),
Phải: Thức ăn cho trẻ em (1940-1948) (Sữa bột thay thế – Thức ăn dặm thay thế được phân phối có kiểm soát).

Chữa ban nhiệt (rôm sảy) bằng các loại bột quen thuộc
Ban nhiệt (rôm sảy) là một triệu chứng thường gặp ở hầu hết trẻ nhỏ, nó còn được nhắc đến cả trong thơ Haiku:
◆なく声の大いなるかな汗疹（あせも）の児　　高浜虚子

Để đối phó với bệnh này, từ thời Edo đã có rất nhiều phương pháp được thử nghiệm sử dụng bột của các loại gạo, lúa mạch, kiều mạch… thoa lên da.

Trong đó, theo ghi chép trong “Sách tranh từ vựng vỡ lòng cho phụ nữ” (1867) – cuốn sách thông dụng ghi lại những kinh nghiệm của nữ giới thời Edo, tương đương với sách giáo khoa hiện đại – người ta sử dụng “nghêu nướng lên rồi trộn với bột mì udon, sau đó bọc vào vải rồi phơi ra nắng” làm thuốc chữa ban nhiệt.
Thêm nữa, trong cuốn “Thảo dược dùng trong chăm sóc trẻ” – cuốn sách Nhi khoa tiêu biểu thời Edo (1703) – có ghi “… lấy bột của con hàu hoặc bột sắn dây, nếu không thì thiên hoa phấn nghiền mịn ra rồi bôi lên da, làm theo cách này mùa hè sẽ không bị rôm sảy, chỉ cần thoa một lớp rất mỏng…”

Do đó, theo kiến thức sinh hoạt thời Edo, việc thoa bột gạo, bột hàu, bột sắn, thiên hoa phấn, bột trà xanh… lên da trẻ sau khi vừa tắm xong đã được áp dụng rộng rãi. Bên cạnh đó, cuốn “Thảo dược dùng trong chăm sóc trẻ” cũng ghi rằng trong bột gạo có nhiều côn trùng, vì vậy nên sử dụng bột hàu, bột sắn hoặc thiên hoa phấn sẽ tốt hơn. Đối với những vết viêm loét dưới cằm, bẹn và nách, sau khi tắm nên thoa thiên hoa phấn lên… Những chỉ dẫn như vậy cũng được mô tả khá kỹ càng.

Bước sang thời kỳ Minh Trị, sử dụng bột sắn, bột chè xanh, bột mì, bột kiều mạch… trong điều trị ban nhiệt cũng được ghi chép trong các sách về chăm sóc trẻ như cuốn “Thảo dược chăm sóc trẻ” (1877). Cho đến giữa thời kỳ Minh Trị, ghi chép về tính hiệu quả của kẽm trắng (ô xít kẽm) trong phấn Siccarol lần đầu được ghi lại, và tới cuối thời Minh Trị thì việc sử dụng tinh bột ô xít kẽm đã trở nên phổ biến.

(“Thảo dược chăm sóc trẻ”: kho tàng dạy học của Kato Midori)

Thiên hoa phấn là gì?

Theo những mô tả về thiên hoa phấn trong cuốn “Thảo dược chăm sóc trẻ” (1703, Kosuke Ushiyama), đây là một loại tinh bột màu trắng được lấy từ rễ cây qua lâu thuộc họ bầu bí. Loại tinh bột này rất hút nước và người ta đã sử dụng đặc tính hút ẩm đó trong điều trị phát ban. Loại hoa này có cánh lưa thưa như hoa tuyết (“thiên hoa”) nên được gọi là thiên hoa phấn.

[Cây Qua lâu] Lá mọc lâu năm trên bề mặt lá sẽ trơn bóng và không có lông. Hoa nở vào lúc chiều tà, đến trưa hôm sau tàn. Cánh hoa dạng những tưa nhỏ làm hoa trông to hơn kích thước thực, thu hút côn trùng tới. Quả có màu vàng, đường kính khoảng 10cm.

Tên gọi thiên hoa phấn đã trở thành một từ của mùa hạ và xuất hiện rất nhiều trong thơ Haiku.

◆ やや鼻の低きが愛嬌天瓜粉　　　　長田有旦

◆ 天瓜粉まみれの孫をすくひあげ　　田中暖流

◆ 子につけて吾にも匂ふ天瓜粉　　　土井糸子

◆ 寝返りをさせて泣かせて天瓜粉　　佐々木久菊

◆ てんか粉しんじつ吾子は無一物　　鷹羽狩行

Thiên hoa phấn không chỉ có vai trò trong điều trị ban nhiệt mà còn được dùng như một sản phẩm thay thế phấn trang điểm.

Sản phẩm năm 1906
Phấn trẻ em đầu tiên của Nhật Bản “Siccarol”

Vào thời Edo, các loại bột làm từ bột gạo, bột hàu, bột sắn, thiên hoa phấn, bột trà xanh dùng để điều trị phát ban đã được các gia đình tự làm tại nhà và sử dụng. Tuy nhiên tùy từng loại bột có thể chứa ấu trùng chấy, rận có thể gây mẩn đỏ hoặc dị ứng cho bé (ghi trong “Thảo dược chăm sóc trẻ” – Gyuzan Katsuki). Ngoài ra cuốn sách này cũng nêu những kiến thức tối thiểu cần biết như không nên nghiền bột quá thô, hay loại bột nào phải sử dụng ra sao… Thời đó thị trường hàng hóa chưa phổ cập nên việc sử dụng các loại bột thoa cho bé sau khi tắm để phòng ban nhiệt còn hạn chế.

Việc sử dụng các loại bột như thiên hoa phấn vốn để chữa ban nhiệt trở thành một cách dự phòng ban nhiệt đã được phổ cập bởi Tiến sĩ Hirota Tsukasa – người sáng lập Nhà thuốc WAKODO. Cùng với Giáo sư Tamba Keizo thuộc khoa Y trường Đại học Hoàng gia Tokyo, cùng những kiến thức về y học Đức, Tiến sĩ Hirota đã sáng chế ra một phương thuốc hữu hiệu chữa ban nhiệt, lở loét… Với bàn tay của 2 Tiến sĩ Y học và Y dược, sản phẩm “Siccarol” đã được ra đời vào năm 1906.

Thành phần của Siccarol thời đó gồm 40% kẽm trắng, 40% bột talc, 20% tinh bột. Trong cuốn “Sách tranh từ vựng vỡ lòng cho phụ nữ” (1687) hỗn hợp “bột ngao (vô cơ)” và “udon” được sử dụng như thuốc chữa ban nhiệt, và trong thành phần của “Siccarol” cũng có mặt hỗn hợp “bột talc (vô cơ)” và “tinh bột” như một điều tất yếu, đây quả là điểm rất thú vị. Mặc dù chất lượng và hiệu quả ưu việt đã được chứng nhận và tin dùng rộng rãi, nhưng ít ai biết vào thời điểm năm 1906 những hộp “Siccarol” đầu tiên được tạo thành từ các nguyên liệu đã được trộn và nghiền nhỏ bằng cối giã trong một căn phòng nhỏ có diện tích vỏn vẹn bốn chiếu tatami ở một góc của Nhà thuốc WAKODO.

Ghi chép đầu tiên về Siccarol được xuất hiện trong cuốn “Kinh nghiệm nuôi dạy trẻ” năm 1912, và dần dần việc thoa phấn cho trẻ ngay sau khi tắm đã trở thành một thói quen trong dân chúng mà người ta gọi là “Tắm rồi Siccarol”.

Tên gọi Siccarol được bắt nguồn từ chữ “Siccachio” trong tiếng Latin nghĩa là “làm khô”. Vào cuối thời Minh Trị thì cái tên này quá mới và hiện đại, nhưng nó đã được ghi vào Quảng tự điển và từ điển Từ ngoại lai mới, và so với “thiên hoa phấn” hay “phấn rôm cho trẻ” thì việc gọi Siccarol dần trở nên quen thuộc hơn và nó đã trở thành một từ thông dụng.

Thiết kế bao bì qua các thời kỳ

Vào thời điểm lần đầu tiên Siccarol được bán ra, vỏ hộp có hình bé Kintarou quấn tã, sau đó đổi thành hình bà mẹ ẵm đứa trẻ. Cùng kiểu dáng đó nhưng kiểu tóc và trang phục của mẹ được thay đổi qua các thời kỳ. Ví dụ kiểu tóc được đổi từ kiểu Nihyakusan Kochi sang kiểu tóc vấn tròn giữa thời Taisho, sang búi tóc thời Showa rồi đến tóc kiểu Tây, tóc Pamanento. Hình ảnh đứa bé cũng thay đổi, và cho đến nay bao bì chỉ còn in chữ.